Trong kinh có đề cập đến một hình ảnh rất nổi tiếng đó là tấm lưới của trời Đế thích. Trên cung điện của trời Đế thích có một tấm lưới mênh mông vô tận bao trùm hết khắp vũ trụ. Ở mỗi giao điểm, nơi hai đường lưới đan nhau, đều có một hạt trân châu sáng chói như một tấm gương. Mỗi hạt châu ấy phản chiếu những hạt trân châu khác, và luôn cả những hình ảnh nằm trong các hạt châu ấy. Vì vậy, khi nhìn vào một hạt châu ở bất cứ một điểm nào, ta cũng có thể thấy được tất cả những hạt châu khác ở khắp mọi nơi.

Gần đây, tôi lại có dịp tưởng đến hình ảnh của lưới trời Đế thích khi viếng thăm bảo tàng viện về sự tàn sát người Do Thái (holocaust) trong Thế chiến thứ hai, Yad Vashem, ở ngoại ô thành phố Jerusalem. Một trong những nơi cảm xúc và gây tác động mạnh mẽ nhất trong bảo tàng viện là đền kỷ niệm các trẻ em, được giúp xây cất bởi một cặp vợ chồng có đứa con trai chết trong một trại tập trung ở Đức.

Đền kỷ niệm là một căn phòng tối có hình dạng như một cái vòm. Khi mới bước vào, bạn không nhìn thấy gì chung quanh, bạn phải lần mò đi trong bóng tối bằng cách vịn theo một thanh sắt làm hàng rào gắn dọc theo chu vi căn phòng. Trong khi bạn bước đi, bạn nghe tên của từng em bé bị chết trong các trại tập trung được đọc to lên.

Giữa căn phòng là một ngọn nến nhỏ sáng lung linh. Những bức tường của căn phòng hình bầu dục được lát bằng hàng trăm tấm kính nhỏ, phản chiếu ngọn nến yếu ớt ở giữa phòng, và luôn cả phản ảnh của chính nó trong những tấm kính khác. Người đi có cảm tưởng như mình đang bị bao vây bởi vô số những điểm ánh sáng. Mỗi điểm tượng trưng cho một em bé bị giết trong trại tập trung. Khi tâm tôi lắng yên xuống, bàng hoàng vì khung cảnh này, tôi chợt thấy mình cũng là một phần của những hình phản chiếu, tôi cũng là một phần của tấm màn lưới liên kết trùng trùng điệp điệp này. Cũng như tôi đã không thể nào tách rời hình ảnh của mình ra khỏi những điểm sáng ấy, tôi không thể nào tự tách rời tôi ra với sự sống và cái chết của những em đã bị giết trong các trại tập trung. Tôi đã bước chân vào cõi trời Đế thích. Và có lẽ chính xác hơn, tôi đã tỉnh thức dậy trong thực tại của lưới trời Đế thích.

Khi chúng ta nhìn người khác, ta sẽ thấy được mình trong đó. Và khi ta nhìn lại mình, ta cũng sẽ khám phá là mọi chúng sinh và vạn vật trên khắp vũ trụ này đều có mặt trong ta. Mọi sự kiện, mọi cá thể, mọi trạng thái tâm thức đều được phát sinh từ cái màn lưới tương quan duyên khởi trùng điệp này. Trong từng giây phút, ta đang được sinh ra từ màn lưới duyên sinh ấy. Một số nhân duyên tương hợp lại với nhau, không ngừng nghỉ, sanh ra cái mà chúng ta gọi là Tôi, là sự sống. Và trong đền kỷ niệm các trẻ em tại Yad Vashem, tôi không hề đứng ngoài những gì đã xảy ra trong các trại tập trung, hoặc bất cứ một hiện hữu nào. Trong sự sống này, không có bất cứ một ai, không có bất cứ một sự kiện nào là cô lập hết.

NGUYỄN MINH TIẾN